Futbol Hakemliği – 1

Futbol Hakemi kimdir?  Futbol müsabakalarının genel kurallarını bilen ve bu kurallara göre yöneten kişiler Futbol Hakemidir. Belirli eğitimlerden geçerek futbol yönetimi ile bilgi ve yönetim kabiliyeti olan herkes hakemlik yapabilir. Hakem olmak isteyenler Türkiye Futbol Federasyonunun talimatları doğrultusunda, konu ile ilgili, illerde İl Hakem  Kurulu’nun düzenlediği Aday Hakem Kursu’na katılıp yazılı sınavı ve atletik testini geçenler futbol hakemi olurlar. Ancak futbol hakemi olabilmek için istenilen eğitim ve bilgilerin yanında fiziki şartların ve öz güveninin olması da gereklidir. Futbol karşılaşmaları, oyun kurallarının yerine getirilmesinde tam yetkili bir hakem yönetiminde oynanır. Hakemin karşılaşmalarda verdiği bütün kararlar bağlayıcıdır.

Futbol Hakemliği tarihi: Dünyada ilk olarak M.S. 217 yılında İngiltere’nin Derby Kentinde oynanmıştır. İlk zamanlardaki hakemlik de bu günkünden oldukça farklı idi. Karşılaşmalarda sahanın her iki yarısında birer, masa başında da bir hakem bulunmaktaydı. Masa başındaki hakem diğer hakemlerin anlaşmazlığa düşmelerinde olaylara müdahale etmekte, ayrıca sonucu ve zamanı kaydetmektedir. Bu durum zaman içinde değişikliklere uğramış ve bu günkü halini almıştır. Hakemlik kurumunun İngiltere’de kurulduğu, kurumsallaşmaya başladığı ve 1878 yılında futbol hakemlerinin ilk defa düdük kullandıkları bilinmektedir. Resmi olarak futbol oyun kurallarında 1881 yılında hakemden bahsedilmiştir. Taç atışları 1883 yılında el ile atılmaya başlanmıştır. Hakemlerin karşılaşmaları yönetmelerinde tek yetkili kişi oldukları kararı 1884 yılında alınmıştır. Futbol Kurallarının resmi olarak bir düzene devamlılık arz eden bir sisteme alınması ve yayınlanması 1896 yılında olmuştur.

Dünyada Futbol Hakemliği: Uluslararası kariyerine Türkiye Ordu Milli Futbol takımı ile Fransa Ordu Milli Futbol takımı arasındaki futbol karşılaşmasıyla başlayan İtalyan Hakem Pierluigi Collina, 1996 Olimpiyat Oyunları, 1998 – 1999 UEFA Şampiyonlar Ligi, 2002 FIFA Dünya Kupası ve 2003-2004 UEFA Kupası finallerini yönetmiştir. 1984 yılında kurulan, kısa adı “IFFHS” Uluslararası Futbol Tarihi ve İstatistikleri Federasyonu tarafından üst üste altı defa “Dünyanın En İyi Hakemi” seçilmiştir.

Türk Hakemliği ve tarihteki ilkler: 1819 yılına kadar futbol karşılaşmaları hakemsiz oynanıyordu. 1890 lı yıllarda futbol hakemliği, futbolun dünyaya yayılması ile birlikte başlamıştır. Karşılaşmalarda takım kaptanları aynı zamanda hakemlik yapıyorlardı. Bu durum beraberinde birçok olumsuzlukları da getirdi. Ülkemizdeki futbol hakemliğinde 1900 yılından sonra özellikle futbolu bırakanların hakem olmalarıyla ilerleme kaydedilmiştir.

Ülkemizdeki ilk futbol hakemleri, futbolun öncüleri olan yabancı uyruklu futbolcular; James La Fontein, Vasiliadis ve Kinon’dur. Ülkemizde devamlı hakemlik yapan ilk kişi İstanbul Ligi’ni kuran yabancı uyruklu İngiliz James La Lafonaine’dir. 1879 İstanbul doğumlu Fuat Hüsnü Kayacan da, 1907 yılında İstanbul’da yabancılardan oluşan Cadi-Keuy ve Moda takımları arasında oynanan lig karşılaşmasını yöneten ilk Türk Futbol hakemidir.  İlk Türk hakemleri arasında, Ali Sami Yen, Raşit Aydınoğlu, Nasuhi Esat Baydar, Said Selahattin Cihanoğlu, Galip Kulaksızoğlu, Yusuf Ziya Öniş, Sedat Rıza İstek, Burhan Felek, Tabip Servet, Fethi Tahsin Başaran, Hikmet Barlan, Otomobil Nuri, Fitil Nuri Atasayar, Hamdi Emin Çap, Mahmut Duransoy, Ahmet Şerafettin ve Refik Osman Top gibi futbolcular hakemlik yaptılar. Daha sonra hakemlik yapan Türkler arasında, Yusuf Ziya Öniş de yer aldı. Futbol Hakemliğinin İstanbul ile sınırlı kaldığı bu yıllarda, 1922 yılında kurulan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı (T.İ.C.İ.) Türk hakemliği için çok önemlidir. Zira bu dönemde açılan “Futbol Hakem Kursu” eğitim yolu ile resmi olarak Türk hakemliğinde yerini aldı. Ülkemizde hakemlere ilk lisans 1940 yılında verildi. Devamında ilk bölge lisansına Şazi Tezcan sahip oldu. İlk Milli futbol hakemi unvanını Nuri Basut aldı. 1940’lı yıllardan itibaren yurt dışında görev alan hakemlerimizle, 1960’lı yıllarda çok başarılı geçmiştir. 1960 Roma Olimpiyatları’nda görev alan Sulhi Garan ilk defa FIFA kokartı alan hakem oldu. Daha sonra, Cezmi Başar, Muvahhit Afir, Faruk Talu, Semih Zoroğlu ve Dünya Kupası karşılaşmalarında görev yapan ilk Türk hakemi unvanını Doğan Babacan, ilk FIFA kokartlı bayan Türk hakemi ise Lale Orta oldu.

1984 yılında Almanya’nın Bonn şehrinde kısa adı IFFHS olan Uluslararası Futbol Tarihi ve İstatistikleri Federasyonu kuruldu. Burada 1991 yılından itibaren yapılan profesyonel futbol karşılaşmaları sonuçlarına göre, kulüpler ve milli takımlar için başarı sıralamaları yapılmaktadır. Değerlendirmede kıta ve kıtalararası karşılaşmalar, ulusal lig ve en önemli ulusal kupa karşılaşmalarında alınan sonuçlar dikkate alınır. (son 16’ya kalınmadan önceki karşılaşmalar değerlendirilmez) Uluslararası Futbol Tarihi ve İstatistikleri Federasyonu (IFFHS), jüri oylarıyla 2001-2010’na ait 10 yıllık  dönemin en iyi futbol hakemleri listesini açıkladı.  Açıklanan listedeki sıralamada; Alman Felix Brych 1. sırada, başarılı FIFA Kokartlı hakemimiz Cüneyt Çakır 2. sırada  yer aldı. Günümüzde de, en iyi, en başarılı FIFA Kokartlı hakemimiz Halil Umut Meler,   ülkemizi yurt dışında da temsil etmektedir. Yönetimleri ile Türk hakemliğimize önemli hizmetleri olan futbol hakemlerimizden rahmetli Sulhi Garan her toplantıda; “Futbolcunun hakkını alın teri kurumadan veriniz. Hakem bir elinde kadife eldiven, diğerinde demir olan insandır. Kadife eldivenle  sevmesini bildiği gibi, demir eldivenle de vurmasını bilmelidir” diyordu. 1970 li yıllarda futbol hakem kursu derslerine katıldığım hakem hocalarımız, rahmetli Hakkı Gürüz ve Feyyaz Tuğrul da her futbol hakem kursları ve seminerlerinde, son sözleri olarak; “Arkadaşlar, Hatasız  İDEAL Hakem” yoktur. En az hata yapan hakem “İDEAL hakemdir” diyorlardı. Deneyimli ve başarılı hakem hocalarımızın söylediklerini yapan, yapabilen hakem en iyi futbol hakemdir.

Bahri VRESKALA

bahrivreskala@gmail.com

İstanbul-İzmir Gençlik ve Spor e. İl Müdürü, TMOK Konsey Üyesi, İzmir Kulüpler

Birliği Kurucu ve Danışma Kurulu Üyesi, Türkiye Futbol Adamları Derneği İzmir

Şube Başkanı, Genel Merkez Yönetim Kurulu Üyesi, Ege Tenis Eğitim Vakfı

Kurucu Üye ve Başkanı, Atletizm, Futbol, Masa Tenisi, e. Hakemi, Atletizm, Sualtı

Yüzme Federasyonları e. Üyesi.