Beyler Yeter! Depremler 6

Bilindiği üzere Alp-Himalaya kıvrım kuşağında bulunan ülkemizin büyük bir bölümü, çok fazla can ve mal kaybının yaşandığı birinci ve ikinci derece deprem kuşaklarında yer alır. Dünyada yaşanan depremlerin %81’i birinci kuşakta, %17’si ikinci kuşakta olmaktadır. Ancak ülkemizde yaşanan depremlerdeki kayıplar, aynı kuşakta bulunan diğer ülkelerde yaşanan daha büyük depremlerden çok daha fazla olmaktadır. Nedenleri araştırıldığında, ülkelerin deprem ile ilgili aldıkları tedbirlerin farklı olduğu çok açık bir şekilde görülmektedir.

Japonya; Hatırlanacağı üzere son yıllarda aynı kuşak depreminde bulunduğumuz Japonya’da; 11 Mart 2011 tarihinde Tōhoku bölgesinde 6 dakika süren 9.1 şiddetindeki deprem yaşandı. Depremde oluşan tsunamide dalgalar 45 metreye kadar ulaşmıştı. 500 km hızla yayılan tsunami dalgaları, 6.372 km uzakta olan Amerika Birleşik Devletleri’nin Hawaii Adalarını da vurdu. Deprem ve tsunami sonucunda 19.759 kişi hayatını kaybetti, 6.242 kişi yaralandı ve 2.553 kişi kayboldu. Deprem çok büyük maddi zararlara da yol açtı. Kara ve demiryolları ağır hasar gördü, çeşitli yerlerde yangınlar çıktı, 4,4 milyon ev elektriksiz, 1,5 milyon ev ise susuz kaldı. Bir baraj yıkıldı, bölge sular altında kaldı. Dünya Bankası’nın tahminine göre depremin ekonomik maliyeti 235 milyar Amerikan doları oldu. Japonya Hükümeti bu felaketi resmi olarak “Büyük Doğu Japonya Depremi” diye adlandırdı. Dünyanın aktif yanardağlarının yüzde 10’unun yer aldığı fay hatlarının üzerinde yer alan Japonya’da yılda yaklaşık 1500 deprem meydana gelmektedir.

Türkiye; Hatırlanacağı üzere 06 Şubat 2023 tarihinde ülkemizde yerel saat ile 04.17’de ve 13.24’te, merkez üssü Pazarcık (Kahramanmaraş) ve Elbistan (Kahramanmaraş) olan, yerin yaklaşık 8 km derinliğinde 7.7 ve 7.6 şiddetinde, 65 ve 45 saniye süren iki deprem meydana gelmişti. Resmi açıklamaya göre depremlerde 53 bin 537 can kaybı, 107 bin 213 yaralı vardı. Can kaybı dışında ülkemiz ekonomisine 100 milyar doların üzerinde bir maliyeti oldu.

Bulunduğu deprem kuşakları nedeniyle ülkemizde tarih boyunca depremler yaşandı, binlerce can kaybı oldu. Son zamanlarda İstanbul Silivri’de 6.2, Balıkesir Sındırgı’da 4 ve 6.1 şiddetinde meydana gelen depremler vatandaşlarımızı çok tedirgin etti. Balıkesir’de iki ay arayla yaşanan 6.1 şiddetindeki iki depremin ardından Balıkesir-Sındırgı afet bölgesi ilan edildi.

Türkiye – Japonya Depremleri; Ülkemizde 6 Şubat 2023 tarihinde 65 ve 45 saniye süren Kahramanmaraş 7.7 ve 7.6 şiddetindeki depremlerde; 53 bin 537 can kaybı, 107 bin 213 yaralı… 11 Mart 2011’de Japonya Tōhoku bölgesinde 6 dakika süren 9.1 şiddetindeki deprem ve tsunami sonucunda 19.759 kişi hayatını kaybetti, 6.242 kişi yaralandı ve 2.553 kişi kayboldu. Görüleceği üzere çok şiddetli deprem ve tsunamide rağmen Japonya’da can kaybı bizden daha az. Son 20 yılda Japonya’da 6 ve üzeri şiddetinde en az 30 deprem oldu ama binalar yıkılmadı, can kaybı olmadı. Birçok kişi devamlı depremlerle sarsılan ama binaları yıkılmayan Japonya’yı örnek gösteriyor. Japonya’nın diğer ülkelerden en önemli farkı, ülkenin deprem gerçeğini kabul etmesi ve ona göre davranıp hazırlık yapmasıdır.

Beyler Yeter; Bana göre çok önemli bir husus da bazı deprem uzmanları, jeologlar, bilim insanları arasında yaşanan ama olmaması gereken farklı açıklamalardır. Yetkili araştırmacı bir uzman; belli standartları korumak şartıyla her türlü yere bina yapılabilir, “İzmir’in fayları tembel faylar. Çok uzun sürede stres biriktiren, uzun dönemde deprem üreten faylar; bu İzmir için bir şans” diyor. Başka bir uzman ise aynı yer için; “Uyarıyorum” diyerek sakıncalı şehirleri, hatta ilçeleri ve semtleri tek tek açıklıyor. Devamında da; “Buralardan ev almayın, kiralık tutmayın; konutlarla ilgilenenler de yapı güvenlik belgelerini inceleyin.” diyor. Bu durum büyük bir çelişkidir. Aynı konu hakkında görsel ve yazılı basında yapılan açıklamaların farklı olması güven duygusunu zedelemektedir.

Ayrıca yaşanan deprem için bazı uzmanlar “Daha büyük bir depremin habercisidir.” derken bazıları da aynı deprem için “Rahatlama oldu, başka deprem olmayacak.” diye açıklamaktadır. Ancak bu tür farklı açıklamalar panik yaratmakta, vatandaşları tedirgin etmektedir. Açıklamaların vatandaşları korkutacak bir şekilde değil, tam aksine ortak bir kararla gerçeklerin hep birlikte açıklanması daha uygun ve doğrudur. Ama görünen o ki uzmanlar ikiye, bazen de üçe bölünmüştür. O kadar ki; geçen hafta Sakarya’daki Sapanca Gölü’nde oluşan su kabarcıkları için bazı uzmanlar “Büyük deprem habercisi” derken bazıları da “İlgisi yok.” dediler. Sakarya Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü yetkilileri tarafından gölde yapılan incelemede kabarcıkların “Fay hatları boyunca su ve gaz çıkışları gözlenen doğal süreçler.” olduğu açıklandı.

Halkı uyarmak için açıklama yapılması elbette iyidir ve gereklidir. Ancak medyada aşırı derecede, her an deprem olacakmış gibi çok sık ve korku verici açıklama yapmak doğru değildir. Bu nedenle “Beyler Yeter” diyorum. Açıklamaların devlet ve üniversite yetkililerinin katılımıyla yapılacak genişletilmiş bir deprem toplantısı sonunda açıklanması daha uygun, sağlıklı ve etkili olacaktır.

Bu tür bilgilendirmelerle birlikte Japonya’nın yaptığı gibi modern, çağdaş ve depreme dayanıklı binaların, kentsel dönüşümlerin yapılması da önemli ve elzemdir. Yeni yapılacak binaların ve uygun ulaşım yollarının Japonya’daki projelere göre yapılması esas alınmalıdır. Zira cennet ülkemiz de birinci ve ikinci derece deprem kuşağındadır. Bilindiği üzere “Deprem doğal bir felakettir” ama canlıları deprem değil, ihmaller öldürür. Deprem uzmanı Prof. Dr. rahmetli Ahmet Mete Işıkara’nın “Deprem öldürmez, bina öldürür.” sözleri asla unutulmamalıdır. Deprem ülkemizin gerçeğidir. Bizler de deprem geçmişi ve aldığı ciddi tedbirler nedeniyle diğer dünya ülkelerine göre “Depreme en dayanıklı ülke” olarak tanınan Japonya gibi tedbirli olmalıyız, olmak zorundayız.

Bahri VRESKALA

bahrivreskala@gmail.com

İstanbul-İzmir Gençlik ve Spor e. İl Müdürü, TMOK Konsey Üyesi, İzmir Kulüpler

Birliği Kurucu ve Danışma Kurulu Üyesi, Türkiye Futbol Adamları Derneği İzmir

Şube Başkanı, Genel Merkez Yönetim Kurulu Üyesi, Ege Tenis Eğitim Vakfı

Kurucu Üye ve Başkanı, Atletizm, Futbol, Masa Tenisi, e. Hakemi, Atletizm, Sualtı

Yüzme Federasyonları e. Üyesi.