Fenerbahçe Nedir?

*Spor Kulüpleri ilk önce bir kuruluş(Organisation) olarak ortaya çıkarlar. Varlıklarını sürdürüp başarılı da olurlarsa uzun yılların ardından kurum(Institution) haline gelebilirler. Ancak kurum haline gelmiş Kulüpler ulusal ve uluslararası alanda kendini kabul ettirirler. Örneğin Real Madrid, Manchester United, Fenerbahçe gibi oluşumlar ulusal ve bir ölçüde uluslararası alanda artık kurumdurlar. Kuruluşlar nasıl kolay kaybolursa, kurumlar da o kadar zor tarih sahnesinden çekilirler.

Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş! Bazen neşe, bazen üzüntü ama her zaman gurur ve coşku! Bu Kulüpler Yaşamımızda niye bu kadar çok iz bırakmış ve hala bırakmaktadırlar? Bunun tek cevabı kurum olmalarıdır.

Kurum olgusunu özümsemek ve kabullenmek, biribirimizi dinleyip anlamamıza destek olacak, ortak değerlerimizi hatırlamamıza yardım edip toplumumuzun bireyleri arasında sportif hatta sosyal uyum ve barışın kökleşmesinin önünü açacaktır. Unutmayalım ki sportif alanlarda ülkemizde bu kurumların asırlardır sürdürdükleri faaliyetler sadece kurum mensuplarının üzerinde değil, tüm politikacılar, diplomatlar, işadamları, sanat ve kültür insanlarının da üzerlerinde kalıcı izler bırakmaktadır.

Bu bağlamda Fenerbahçe bir kurum olarak belki de en güzel örneklerden bir tanesini temsil etmektedir…

“Fenerbahçe Kurumu”

“3 Temmuz’dan önce Fenerbahçeliydik. 3 Temmuz’dan sonra Fenerbahçe olduk.” Bir Fenerbahçeli, 2013

“Fenerbahçe ben’im.” Ayetullah Efendi, Eylül, 1910

İki Fenerbahçelinin bir yüzyıl arayla dile getirdikleri bu duygular aslında bu yazının özünü ortaya koymaktadır. 3 Temmuz’dan sonra Türk toplumunun tanık olduğu bir kurum olarak Fenerbahçe’nin tepkisidir.

Fenerbahçe(FB)’yi, duygusal bir deyişle “Fenerbahçe Ateşi”ni anlamaya çalışmak, coşkuyu, sevinci ve üzüntüyü yaşarken daha bilinçli olmamıza ve düşüncelerimizi biçimlendirmeye anlamlı katkılar sağlayabilir. Aynı bağlamda diğer kurum olabilmiş spor oluşumlarını da. Bu çabada Fenerbahçe’yi resmederken institution-kurum ve organisation-kuruluş tanımlarını kullanmak yerinde olacaktır.

Bir kuruluş-organisation resmen meydana getirilmiş ve sınırları çizilmiş oluşumlardır. Kuruluşlar merkezi olarak hiyerarşik bir düzende ve kendi kurallarıyla idare edilir. Kuruluşlar fizikidir, sınırları vardır. Bir kuruluş sürekli denetime tabi olarak yönetilir ve hesap verir. Kuruluşların hafızası kurumlara göre daha sığdır. Kuruluş örnekleri olarak okullar, kulüpler, mahkemeler, piyasalar, şirketler verilebilir.

Kurum-institution ise toplumsal düşüncede kural benzeri bir statüye sahip olan sözleşmeler, uzlaşma ve görenekler olarak tanımlanabilir. Ya da etrafında mensuplarının beklentilerinin birleştiği örtülü veya açık ilkeler, normlar, duygular ve karar verme setleri olarak tarif edilebilir. Kurumlar merkezi olarak hiyerarşik bir düzende idare edilmez, değerleri, gelenekleri ile kendi kendilerini idame ederler. Zaman ile kazanılan, zımni değerlere sahiptirler. Kuruluşa göre hafızası daha derin ve canlıdır. Kurumların sınırları yoktur ve fiziki değildirler. Örnek olarak eğitimi, spor camialarını, yasaları, ticareti, ulaşımı verebiliriz.

Yaşadığımız ev bir organizasyon-kuruluş, yuvamız ise bir kurumdur. Havayolu şirketleri kuruluş, ulaşım ise kurumdur.

Bu doğrultuda Fenerbahçe Spor Kulübü(FBSK) bir kuruluş, Fenerbahçe ise bir kurumdur.

Aşağıdaki tabloda Fenerbahçe Kurumu, içindeki FBSK ve diğer oluşumları ile birlikte ortaya konulmaya çalışılmıştır. Burada yapılmak istenen kurumu oluşturan parçaları dile getirip paylarına, niyet ve sorumluluklarına dikkat çekmektir. Olumlu ya da olumsuz öznel değerlendirmelere girilmeyecektir.

1907 Yılında spor etkinlikleri için kurulan Fenerbahçe Spor Kulübü(FBSK) aynı zamanda Fenerbahçe kurumunun da temelini atmış, bu şekilde Yahya Kemal’in sözleriyle “ vatanın en sevilmiş ve en gerçek” yeri Fenerbahçe semtini FBSK ile taçlandırılmıştır. Bu şekilde FBSK, Fenerbahçe kurumunun liderliğini, Holding’i görevini üstlenmiştir. FBSK kurduğu Fenerium ve FBTV gibi ticari kuruluşlarla birlikte düşünülmelidir.

Fenerbahçe Eğitim kurumlarını düşünürken sadece FB koleji ve Üniversitesini değil her zaman Fenerbahçe’ye kaynak olmuş en başta St.Joseph olmak üzere Haydarpaşa Lisesi, Kadıköy sultanisi, Maarif koleji, FB/Göztepe Lisesi ve diğerlerini düşünmemiz ve Fenerbahçe kurumunun içindeki rollerini ve önemlerini unutmamamız gerekmektedir. Fenerbahçe Üniversitesi de yakın dönemde bu kurumlara dahil olacaktır. Son dönemlerde kurumda payları azalsa da FB bağlantılı Eğitim kurumları mensupları her zaman FB kurumunda etkin olmuşlardır ve olacaklardır da.

FBSK Üyelerini FBSK çatısı altında olsalar da FBSK’dan ayrı ele almak gerekecektir. FBSK Yönetimi ile üyeler her zaman aynı çizgide bulunmayabilirler ve bu da FB Ateşinin canlı kalmasını sağlar. Eski yıllarda kongre üyeleri “grup”lar halinde kurumda çok faaliyet göstermişlerdir.

Eski sporcular da FB kurumunda önemli paya sahiptir, son yıllarda bu payları azalsa da. Kurumun sportif, kültürel ve tarihi zeminlerinde katkıları önemli ve yönlendiricidir.

Eski FBSK yöneticileri kurumda her zaman etkin olmuşlardır. Kendilerine ait bağımsız bir yapıya sahip değillerse de bazen münferiden, bazen toplu olarak kurum dinamiklerini etkilerler.

Taraftar dernekleri FB taraftarlarının çatısı altında buluştukları T.C. Dernekler kanuna göre kurulmuş oluşumlardır. 1930’lardan sonra önem kazanmışlardır. İlk önemli örnek şimdi kapanmış olan Taksim, Gümüşsuyu’ndaki Fenerbahçeliler Cemiyetidir. Halen de en etkin roller oynamış olanları başta 1907 Fenerbahçe Derneği olmak üzere Sarı Lacivert, Altyapı, Ünifeb, FB’liler Derneği, FB 2000 ve diğerleridir. Yakın dönemde yurt dışı dernekleri de faaliyete geçmiştir.

Dernekleşmemiş tribün/ taraftar grupları seyyaldir ve zamanla değişikliklere uğrarlar. FB spor takımlarının spor alanında en istikrarlı ve dirençli takipçileridirler ve kurum içerisinde etkilidirler.

Hiç bir yerde ve grupta örgütlenmemiş Taraftarlar en kalabalık parçasıdır Fenerbahçe kurumunun. Etkileri basında, medyada, sosyal medyada, FB ürünleri ve hizmetlerinde kendini gösterir. Diğer Fenerbahçe kurumu oluşumlarının üstünde dolaylı etkileri vardır.

Toplum içinde etkili yerlerdeki FB’liler her zaman Fenerbahçe kurumunun yaşam çizgisinde bir şekilde belirleyici olmuşlardır. M.K.Atatürk, Şehzade Ömer Faruk, Ş. Saracoğlu, A.N.Karacan (son üçünü FBSK’dan ayrı olarak bu tasnif içinde düşünmek gerekir.), M.Batur, T.Özal, E.Simavi, İ.Çupi, N.Sevik, S.Alışık* gibi. Fenerbahçe kurumu ve özellikle FBSK’nın bu grupla ilişkileri inişli çıkışlıdır.

Fenerbahçe tarihi, kurumun hafızasını oluşturur FB kültürü ile birlikte. Bu zengin tarihin kurum mensuplarınca doğru şekilde bilinmesi çok önem taşır ve pek görkemli FB Tarihi ile gerçek ve samimi “alış veriş”, bu tarihi meydana getirenlere ve anılarına saygı Fenerbahçe ateşinin sönmemesi için ilk koşuldur.

Fenerbahçe kültürü, Fenerbahçelilerin önce Kadıköy’de sonra bütün yurt sathında Fenerbahçe kurumu içerisinde geliştirdikleri manevi değerler ve bu değerlere ulaşmada ve gelen nesillere iletmede kullandıkları araçları kapsar. Ulusuna, devletine, çağdaş değerlere bağlılık, Atatürk sevgisi, futbol kültürü ile sınırlı kalmayan sportif-olimpik kültür ve ahlak, Fenerbahçe ülküsüne katkı verenlere saygı, Kadıköy tutkusu, FB şarkıları, sloganları, marşları, filmleri, piyesleri, FB temalı şiir ve romanları ve Fenerbahçeli damgası taşıyan sosyal hayatta benimsenmiş adet ve gelenekleri kapsar. FB kültürü devamlı evrilir ve kurum mensuplarının kuruma aidiyetini güçlü tutar.

Fenerbahçe Mütareke yıllarından itibaren ulusun dikkatini çekmiş ve Anadolu’da büyük ilgi ve sempatizan toplamıştır. FB futbol takımıyla çıktığı turneler ve yaptığı yardım maçlarıyla Anadolu’daki FB sevgisini pekiştirmiştir. Sonucunda bir çok şehirde Fenerbahçe ve Fener adlarını taşıyan bir çok kulüp İstanbul’daki FBSK’ne özenerek kurulmuştur. Bu sevgi Anadoluda il takımlarının kuvvetlenmesiyle zayıflamışsa da hala çok güçlü bir kaynaktır. FBSK yönetimleri son yıllarda FBSK şubeleri ve Anadolu dernekleri vasıtasıyla bu kaynağı canlı tutma çabası içine girmiştir.

Kadıköy FB’nin doğduğu yer olarak ve ona sunduğu aydın, kozmopolit, yurtsever mensupları ve çağdaş şehir kültürü nedeniyle hep önem taşır. Kurumun Kadıköy bağlılığı “mahalli” olmayıp, tarihine ve kültürüne olan saygısının sonucudur. 1930’larda FBSK’nın bir genel kurulunda bir Kulüp üyesi kalkıp diğer üyelere şunu söylemiştir;

“Fenerbahçe memlekete mal olmuş ve sevgisi yurt sathına yayılmıştır ama unutmayın ki tapusu Kadıköy’dedir!”

Yukarıda onu oluşturan unsurlarıyla birlikte tarif ve tasvir edilmeye çalışılan Fenerbahçe Kurumudur.

Fenerbahçe Kurumunun yaşam çizgisinde FBSK’nün, Fenerbahçe Kurumu ile olan ilişkisinin düzeyi Fenerbahçe Kurumunun bekasında en belirleyici unsur olmuştur. Yani lider kuruluş FBSK’nün parçası olduğu

-FB kurumu ile diyaloğunun seviyesi,

-FB kurumuna olan saygı ve sevgisinin derecesi,

-FB kurumunun içindeki unsurların serpilmesine yaptığı katkı,

-FB kurumunun FBSK’a sunduklarından yararlanılabilme kabiliyeti

ile birlikte karşılığında

-FB kurumunun FBSK’a olan destek, saygı ve güveninin seviyesi

Fenerbahçe kurumunun istikbalini çizer her zaman.

FBSK yönetimlerinin başarı ve başarısızlığı diğer her türlü etmenden önce, doğrudan FB kurumu ile olan ilişkisine bağlıdır ve gelecekte de öyle olacaktır.

Yegane hassasiyet Fenerbahçe kurumunun bekasıdır…..

Melih Esen CENGİZ

melihesencengiz@gmail.com

1954 yılında Ankara’da doğdu. Çocukluğu Gönen’de geçti. Darüşşafaka Lisesi’ni bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde İktisat, A.B.D. New York eyaletindeki Syracuse Üniversitesi’nde İşletme öğrenimi gördü.

1992 yılında 1907 Fenerbahçe Derneği’ni kurdu.

2009 yılında Fenerbahçe’nin ilk yüzyılını anlatan “Asr-ı Fener” kitabını derledi ve yayına hazırladı. 2010 yılında bir televizyon kanalında spor tarihi üzerine programlar hazırladı ve sundu.

Yayınlanmış 7 romanı, 3 tiyatro oyunu ve 5 Film/Dizi senaryosu vardır. Spor, gençlik ve spor tarihi üzerine çeşitli makaleler yayınlamaktadır.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Fenerbahçe Spor Kulübü, 1907 Fenerbahçe Derneği ve Darüşşafaka Cemiyeti üyesidir.